Teveel zintuiglijke prikkels kunnen fysiek ziek maken

Een prikkel is informatie die binnenkomt via onze zintuigen; zien, horen, ruiken, proeven, voelen (extern) of via onze gedachten of ons lichaam (intern). Bij verminderde belastbaarheid van het brein is er sprake van overprikkeling, een akelige en vaak leidend tot een fysiek ziekmakende, uitputtende situatie waarbij de hersenen de hoeveelheid prikkels niet kunnen verwerken. Er zijn mensen met lichte klachten, maar ook mensen met extreem ernstige klachten.

De meest in het oog springende klachten zijn de neurologische uitvalsverschijnselen, die tijdelijk (kortdurend of langdurig) kunnen optreden.

Wanneer men geconfronteerd wordt met een overdaad aan zintuigelijke prikkels kan dit leiden bij mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) tot onder meer tijdelijke veranderingen in de aansturing van spiergroepen vanuit hersenzenuwen. Dit is voor anderen merkbaar doordat men dan ongearticuleerd en/of haperend praat, moeite heeft zijn evenwicht te bewaren, niet meer goed kan lopen. Men kan bijvoorbeeld misselijk worden, gaan overgeven, of krachtsverlies bemerken.

Men raakt door overprikkeling en optredende klachten vermoeid en bij vermoeidheid neemt de ernst van de klachten toe en kunnen er weer nieuwe klachten tijdelijk ontstaan.

Het herstel van het 'tijdelijke' ziektebeeld (h-ZZO, hersenletsel gerelateerd Ziektebeeld Zintuiglijke Overprikkeling) ontstaan uit zintuiglijke overbelasting kan weken, maanden en – soms en voor sommigen – jaren duren. Dan spreken we niet van genezing, want bij een volgende overprikkeling kan iemand weer ziek worden, en dat kan ook tussentijds waarbij iemand in een chronische situatie kan belanden. Er is helaas geen evidence based therapie of behandeling tegen deze handicap. Exposuretherapie kan mensen zelfs zieker maken. Volgens een psychologische traumatheorie, 'houden mensen deze klachten zelf in stand'. Volg link voor de visie hierop.

[*bron onderzoek overprikkeling bij niet aangeboren hersenletsel]

Definitie

Overprikkeling door hersenletsel is een toestandsbeeld van een uitputtende situatie die een neurologische oorsprong kent en die ontstaat als er meer cognitieve, emotionele en zintuiglijke (inclusief proprioceptieve en vestibulaire) informatie (in de vorm van prikkels) wordt ontvangen dan de hersenen kunnen verwerken. 
Het kan resulteren in:

• algemene neurovegetatieve disbalans* (autonome zenuwstelsel) met een fight, flight of freeze reactie en/of
• een kortdurende of langdurige verergering van neurologische en cognitieve hersenletsel klachten en/of
• een kortdurend of langdurig presenteren van neurologische en cognitieve hersenletsel klachten.

Er kunnen enkelvoudige klachten zijn of combinaties van neurovegetatieve, neurologische, cognitieve of emotionele hersenletselklachten. bron zie link.

In de door ons gehouden enquête wordt genoemd dat symptomen van overprikkeling door hersenletsel kunnen wisselen per persoon*, per situatie* en per moment*. Dat maakt het soms lastig te herkennen voor zowel de omgeving als voor de persoon in kwestie*. Overprikkeling fluctueert van dag tot dag naar mate er al belasting is gestapeld*. De trigger van overprikkeling verschilt ook per persoon* [*bron enquêtes hersenletsel-uitleg en persoonlijke mededelingen]

Er zijn mensen die milde klachten hebben  maar er zijn ook mensen die zodanig zeer gehandicapt zijn geworden door overprikkeling en mensen die zelfs een ziekenhuis NIET aan kunnen qua prikkels. Dat kan tot ernstige en levensbedreigende situaties leiden als mensen niet behandeld kunnen worden in een ziekenhuis of niet in reguliere woonvoorzieningen kunnen wonen. We kennen helaas ook vele verhalen van mensen, ook kinderen, die in een levensbedreigende uitputting zijn terecht gekomen. Hen rest niets anders dan eerst met rust uit de uitputting komen. Voor hen geldt het NIET dat je prikkels niet altijd moet vermijden. Bij een bijna fatale uitputting is het van levensbelang om je lichaam en het brein tot rust te laten komen.

[*bron enquêtes Hersenletsel-uitleg en persoonlijke mededelingen en o.a. interviews met Gert Jan, Joke en Sibel , Man die anoniem wil blijven] ©Copyright = kopieer deze tekst niet!

Genoemd zijn:

Lichamelijke klachten

Een groot aantal van deze klachten komen overeen met de symptomen van een beroerte!
De klachten verschillen van persoon tot persoon. Klachten presenteren zich ten tijde van een overprikkeling of bestaande klachten van het hersenletsel verergeren. Uit onderzoek** en onze enquêtes* bij mensen met hersenletsel vernamen wij:

• shut down ervaren van de hersenen en het lichaam**
• spierspanning- of krachtverlies of (halfzijdige) uitval in lichaam, ledematen en/of gezicht, spierslapte, drop-attacks**
• verminderde motoriek, ataxie**
• moeite met lopen**
• verlies van coördinatie met lopen**
• verdoofd gevoel aangedane zijde**
• haperend spreken tot overprikkeling voorbij is, spraakapraxie, afasie klachten**
• misselijkheid en /of braken**
• ruis in de oren, oorsuizen, tinnitus**
• vermoeidheid tot uitputtend gevoel tot extreme uitputting** (helaas ook voorbeelden van fatale uitputting)
• epileptische insulten**
• grotere slaapbehoefte **
• slaapproblemen, slapeloosheid (onvermogen te slapen)*
  of teveel slapen*.
• knipperende oogleden of gesloten oogleden**
• hoofdpijn (variërend in ernst)**
• gevoel van een strakke band om het hoofd*, drukkend gevoel in het hoofd*
• nekpijn
• gevoel van een warm hoofd hebben*
• gevoel dat geluid en licht en andere prikkels in het hoofd blijven zitten*
• oogpupil verandert* (een onderzoek aan de VU Amsterdam bewijst dat)
• wegkijken en niet deel meer kúnnen nemen aan het gesprek om zichzelf te proberen te beschermen tegen de prikkels**
• verhoogde hartslag**
• versnelde ademhaling of ingehouden adem**
• wegraken in korte bewusteloosheid, bewustzijnsveranderingen**
• lichte stijging van de lichaamstemperatuur*
• aandrang tot plassen, ontlasten of diarree**
• gevoel van een kater hebben / NAH kater*
• persoonsafhankelijke klachten*
• myoclonieën, abrupte spierschokken bij uitputting door overprikkeling.*

Genoemd wordt dat een aanzienlijk aantal mensen met prikkelgevoeligheid met stormweer, warme, zomerse en tropische temperaturen minder goed functioneert en sneller overprikkeld is**.

 
Als alleen misselijkheid, hoofdpijn, strakke band om het hoofd optreden dan valt dat onder 'de mildere' klachten.

Cognitieve klachten van overprikkeling

De klachten verschillen van persoon tot persoon. Klachten presenteren zich ten tijde van een overprikkeling of bestaande klachten van het hersenletsel verergeren.

• hersenmoeheid of neurofatigue met lange hersteltijd van uren, dagen, weken maanden of jaren**
• niet goed meer kunnen denken tot overprikkeling voorbij is**
• woordvindingsproblemen die voorbij gaan als de overprikkeling voorbij is**
• vertraagd denken tot overprikkeling voorbij is**
• verminderde concentratie, informatie opnemen wordt onmogelijk tot overprikkeling voorbij is**
• minder goed kunnen omschakelen*
  
• niet goed meer kunnen handelen**
• geen twee dingen tegelijk kunnen doen**
• hyperactiviteit, verhoogde denkactiviteit**
• verminderde stressbestendigheid*

Dit kan leiden tot een situatie waarin de ernst van de overprikkeling wordt onderschat door zorgprofessionals die onvoldoende getraind zijn hierop alert te zijn.

Emotionele klachten

Vanwege overbelasting in het brein kan iemand kwetsbaarder in de emoties worden. De klachten verschillen van persoon tot persoon. Klachten presenteren zich ten tijde van een overprikkeling of bestaande klachten van het hersenletsel verergeren:

• onmachtig gevoel**
• irritatiegevoelens bij sommigen agressief gedrag, kortaf zijn, snauwen - om de prikkels die ziekmakend kunnen zijn te stoppen**
• bang zijn om weer zo lichamelijk ziek te worden**
• sneller boos worden*
• een ontladingshuilbui**
• emotioneler zijn**
• meer stress ervaren*

Sociale gevolgen van overprikkeling

Met onderzoek werden o.a. de lange hersteltijden en de ziekteklachten aangetoond. Uit alle
vragen bleek de ernstig bemoeilijkte participatie op alle fronten **.

De klachten verschillen van persoon tot persoon:

• ernstig bemoeilijkte participatie op alle fronten**
• een gezin met kinderen niet aankunnen**
• eenzaamheid*
• sociaal isolement**
• sociale leven beperkt door lichamelijke conditie**
• niet kunnen meedoen aan het openbare leven**
• niet kunnen meedoen aan gezinsleven, familieleven of vriendenleven**

• niet mee kunnen doen met vrienden**

• niet meer kunnen doen op school
• niet mee kunnen doen met familie**
• niet in openbare ruimtes komen**
• eigen woonomgeving als bron van overprikkeling**
• een langdurig medisch of tandheelkundig traject niet aankunnen **
• niet in een gezelschap kunnen zijn waar mensen door elkaar heen praten omdat men klachten krijgt bij achtergrondgeluid**
• niet deelnemen aan gesprek om te beschermen tegen prikkels**
• niet in gemeenschappelijke ruimtes kunnen verblijven**
• contact met mensen moeten gaan vermijden /minimaliseren om de overload te vermijden**
• niet in reguliere verpleeginstellingen / woonvormen / revalidatieklinieken kunnen verblijven, wegens verergering van klachten /niet prikkelarm zijn* + **

Langdurige overprikkeling; verregaande gevolgen

De klachten verschillen van persoon tot persoon.

Door onderlinge uitwisseling van ervaringen, door mensen met NAH, over het ontstaan van klachten als hierboven opgesomd, bracht onderlinge herkenning en erkenning dat de klachten reëel waren. Mensen realiseerden zich dat die klachten zich hadden voorgedaan en het niet 'tussen de oren' zat. Het inzicht was ook dat – uitzonderingen daargelaten – er geen verdere invaliditeit of ernstige ziekte zou ontstaan.

Mensen beseften en wisten dat, in een niet te voorspellen frequentie, de klachten zich weer konden voordoen. Dit nadat zij, soms ineens, in een conditie kwamen of werden gebracht, waarin de capaciteit van het centrale zenuwstelsel was overstegen, om de zintuiglijke input op ordentelijke wijze te verwerken. De voor een ieder unieke uiting van diens hersenletsel gerelateerde ziektebeeld van zintuiglijke overprikkeling, presenteerde zich.

Het zich voordoen van de klachten na blootstelling aan prikkels kán bij sommige mensen leiden tot angst en stress.

Bij een stressvolle gebeurtenis zoals bij angst wordt er snel meer cortisol aangemaakt dat zich in het weefsel van meerdere organen koppelt aan celmembranen. Dat zorgt er onder andere voor dat de bloedsuikerspiegel snel omhoog gaat en iemand kan reageren, met  bevriezen, of kan vluchten  om aan het gevaar te ontkomen of in een conditie is om te vechten. Waarbij de bloeddruk omhoog is geschoten en de hartslag hoger is, waardoor je “je hart in je keel kan voelen kloppen”.

Een langdurig verhoogde waarde van het stresshormoon cortisol in het bloed kan leiden tot:

(zie bron***)

• hart- en vaatklachten
• maag- en darmklachten
• slaapproblemen
• auto-immuunproblemen
• vetstofwisseling problemen
• eiwitstofwisseling problemen
• osteoporose
• spierfuncties
• depressie
• burn-out
• angststoornissen

Het is zo belangrijk dat je manieren vindt om overprikkeling te voorkomen, of te reduceren. 

Er zijn veel hersenletselgetroffenen die in een continue staat van uitputting verkeren door chronische overprikkeling*, die nauwelijks of niet te trainen valt* met rust en pauze strategieën*.

Chaos in je hoofd

Wanneer je meer prikkels ontvangt dan je hersenen kunnen verwerken staan er ook nog onverwerkte prikkels in de file. Het kan in de hersenen leiden tot een verkeersopstopping van prikkels. Je zenuwstelsel maakt overuren om alle geluid, beeld, geur, beweging, gedachten een plaatsje te geven. De chaos die dat veroorzaakt kun je vergelijken met de drukte en geluiden tijdens de ochtendspits op de A4 wat ineens een landweggetje is geworden. Begint vervolgens je passagier tegen je te praten, dan is de chaos compleet.

Teveel tegelijkertijd

Een veelheid aan prikkels gelijktijdig, televisie aan en een gesprek voeren, wordt lastig. Nadenken, concentreren, handelen*, het wordt moeilijker. Prikkels verminderen is de enige optie om niet in een staat van uitputting te komen*. Lees meer op de pagina omgaan met overprikkeling.
Van uit de rustpositie is het misschien mogelijk om weer wat meer te doen. Vergis je niet! Overbelast zijn met een beschadigd brein is vele male erger dan overbelast zijn met een gezond werkend brein.

Houden mensen de klachten zelf in stand?

Er is een theorie onder psychologen dat mensen met aanhoudende klachten na hersenletsel deze veelal zelf in de hand houden.
Men heeft een nare ervaring opgedaan en gaat dat door de angst vermijden en vermijden. Dat klinkt logisch vanuit de trauma theorie en voor sommige mensen met hersenletsel gaat dat ook op.

Het is allereerst van belang te onderscheiden welke oorzaak de overprikkeling heeft (hoogsensitieve persoonlijkheid, ontwikkelingsstoornis, autisme, of dat er sprake is dat iets kapot is zoals bij een verstoord evenwicht of hersenletsel).
Ook is belangrijk te onderzoeken en in welke mate iemand belastbaar is voor prikkels. Dat kan o.a middels het diagnosticum.

Onze uitgebreide praktijkervaring plus de langdurige enquête onder 1200 mensen en het bevragen van onze achterban van 15.000 mensen met allerlei soorten hersenletsel, is dat de praktijk vaker iets anders toont dan dat mensen de klachten zelf in stand houden.

In de meeste gevallen wil iemand terugkeren naar het oude leven, gezinsleven, familieleven, oude hobby's en vriendenkring. Dat levert pijnlijke ervaringen van ziek worden door overprikkeling. Dat schrikt af, ja! Al dan niet met ergotherapie of revalidatie probeert men een balans te vinden tussen belasting en belastbaarheid. Men neemt meer pauze, of hanteert hulpmiddelen als oordoppen. Het leven is echter onvoorspelbaar met alle prikkels en iemand wordt opnieuw fors ziek van prikkels. Diegene blijft van alles uitproberen want diegene wil niets liever dan een stuk van het oude leven terug. Meedoen! Niet opgeven! Dat is niet altijd wijs. Belasting en belastbaarheid moeten in evenwicht zijn en ruststrategieën moet iemand aanwenden. Dan kunnen zij deels ontsnappen aan de vicieuze cirkel van ziek worden. Deels, omdat het ziek worden ontstaat als er teveel prikkels zijn dan de hersenen, op dát moment en met de conditie van dat moment, kunnen verwerken

Uit ons grootschalig onderzoek blijkt dan ook dat de meeste mensen met deze aanhoudende overprikkelingsklachten, ware levenskunstenaars zijn op de lange termijn. Zie in de tabel het woord zingeving. Schaal van 0-100.
Vergeleken bij de controlegroep, hebben zij ondanks alles een iets minder hoge score, hoewel de kwaliteit van leven fors afsteekt bij de controlegroep, evenals het kunnen deelnemen aan de maatschappij.

  Op de schaal van 0-100:

Ze hebben fors ingeleverd, maar zoeken manieren om hun leven anders in te richten. Deze mensen kunnen telkenmale opnieuw ziek van prikkels. Dat blijft als de overprikkeling na grofweg twee jaar nog steeds zo ernstig aanwezig is.
De angst gaat er af. Dat bleek uit onze langlopende enquête. Zij kiezen soms voor het moeten bezuren van een keuze om toch nog één keer iets leuks te doen.

Zie afbeelding 'theorie en praktijk':

Cognitieve piramide

Cognitieve functies hebben een zekere hiërarchische relatie met elkaar.
De werking van een bepaalde lagere cognitieve functie in de piramide zal de werking van een hogere functie beïnvloeden. Iemand die moeite heeft met het geheugen kan dat bijvoorbeeld hebben door problemen met aandacht en concentratie en niet alleen omdat het geheugen is aangedaan. Andersom kan dit ook: door stoornissen in de executieve functies kunnen de overige cognitieve functies slechter werken.

De executieve functies vormen de hogere controle van de basisvermogens, waarbij het gaat om of en hoe iemand gebruik maakt van zijn kennis, vaardigheid en intellectuele begaafdheid

(Fasotti & Spikman, 2001).

Het concentratievermogen wordt beïnvloed door de hoeveelheid prikkels die men ontvangt middels de zintuiglijke waarneming. Als die waarneming versterkt of vervormd is door verstoorde prikkelverwerking bij hersenletsel, kan men zich minder concentreren. En dát is wat de buitenstaander observeert.

De prikkels komen namelijk niet als eerste binnen in die hersenschors waarmee men denkt en zich concentreert!

Prikkels worden in elke fase van het verwerken gefilterd. In elke fase van dat filterproces kan het fout gaan en de hersenstam (met pons en middenhersenen) reageert autonoom; buiten de wil of controle om met autonome klachten als misselijkheid, braken, wit wegtrekken, flauwvallen etc. Dat is het autonome zenuwstelsel.

Schakelstations van geluid

Wie bestudeert hoe complex, alleen al, het proces is van geluidsverwerking, kan zich ook voorstellen dat er in één van de schakelstations iets kapot kan zijn gegaan bij hersenletsel. Dan hebben we het nog niet eens over de visuele prikkelverwerking of andere zintuiglijke prikkelverwerking.
Zoiets repareer je niet met een reset therapie of gedragstraining.

Op de afbeelding zie je alleen de schakelstations vanaf het binnenoor naar de hersenschors. Het evenwichtsorgaan bevindt zich ook in het binnenoor. Ook het oor zelf is een complex orgaan.

Samengevat:
Er zijn perifere (buitenkant) en centrale (in de hersenen) geluidsverwerkingsstructuren.
Het buiten-, midden- en binnenoor zijn de perifere auditieve structuren.

De centrale auditieve structuren omvatten de cochleaire kernen, superieure olivariumkernen, laterale lemniscus, inferieure colliculus, mediale geniculaire kernen en auditieve cortex.

Geluid:

1) Van buiten het oor naar binnenoor. Geluidsgolven worden naar de top van het slakkenhuiskanaal in het binnenoor geleid.

2) In het binnenoor zorgen trillingen ervoor dat het basilicummembraan beweegt. Daar buigen de haarcellen en openen kaliumkanalen.

3) Doordat kalium gaat stromen wordt een actiepotentiaal opgewekt. Dat is een golf van elektrische ontlading. Die wordt vervolgens naar de cochleaire tak van de vestibulocochleaire zenuw (XIII hersenzenuw) gestuurd.

4) Pons. De achtste hersenzenuw verzendt het signaal op zijn beurt naar kernen in het middelste gedeelte van de hersenstam, in de pons.
Daar liggen enkele olijfvormige, ovale kernen. Dat zijn de olivaire kernen (of het superieure olivariumcomplex). Zij spelen meerdere rollen in het verwerken van geluid:
 
Op de afbeelding ligt de superieure olivariumkern in het midden rechts.

4 a) het tijdsverschil meten tussen het geluid dat elk oor bereikt. Daarmee kan iemand plaatsen waar het geluid vandaan komt (mediale superieure olijfkern)
4 b) waarnemen of er verschillen zijn in de geluidsintensiteit tussen beide oren (laterale superieure olijfkern).

5) Middenhersenen. Het geluidsignaal wordt vervolgens naar de colliculi inferiores gestuurd. Colliculi zijn uitstulpingen in de middenhersenen of mesencephalon.
Nog specifieker naar het dak van de middenhersenen de 'Tectum mesencephali of vierheuvelenplaat / lamina quadrigemina'. Tectum betekent 'dak'. De functie van het tectum omvat voornamelijk visuele integratie, oogbewegingen en auditieve functies.

• Het tectum heeft vier uitstulpingen aan de rugkant;
  • twee colliculi superioris waar informatie uit de ogen wordt verwerkt en waar zo nodig een reflex volgt.
  • twee colliculi inferioris waar informatie uit de oren wordt verwerkt en waar zo nodig een reflex volgt.

De middenhersenen verwerkt eerst de visuele/auditieve informatie en stuurt deze visuele/auditieve informatie dan door naar de thalamus.

6) Thalamus. Het signaal komt daarna aan bij de mediale geniculaire kern. De mediale geniculaire kern van de thalamus ontvangt de auditieve informatie van de drie hersenstamkernen en zendt de geïntegreerde informatie naar de temporaalkwab.

7) Slaapkwab. (temporaalkwab) Hier bevindt zich de primaire auditieve cortex die een rol speelt bij de verwerking van auditieve informatie.

8) De voorhoofdskwab (frontale  kwab), de wandbeenkwab (pariëtale kwab) en slaapkwab (temporaalkwab) zijn samen verantwoordelijk voor de laatste elementen van de geluidsverwerking (secundaire auditieve cortex).
Het deel waar de geluidstrillingen worden verwerkt in de slaap/temporale kwab heet de auditieve cortex of gehoorschors. Zie op de afbeelding hieronder bij BA 41 en BA 42.

picture by: Jonathan E. Peelle. License: CC BY 4.0

Dwarsdoorsnede hersenen: de Brodman Areas BA 41 en BA 42 aan de bovenzijde van de temporaalkwab, bevatten de gehoorschors /auditieve cortex. Zie voetnoot

Die prikkels komen in de volgorde van verwerken en filteren op belangrijkheid, daar dus het laatste aan. Zie afbeelding van de auditieve paden.

 Zie bronvermelding.

Zien:
Evenzo is de hersenschors waarmee men denkt en zich concentreert, de laatste stap in het proces van verwerken van visuele informatie.

Iemand die zintuiglijk overprikkeld is kan zich daardoor niet meer concentreren (een hogere functie).©

Wil je doneren voor vervolgonderzoek?? Dank!